Πρόγραμμα

«Ο ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ»

«Εμείς δεν τραγουδάμε
για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου, απ’ τον κόσμο.
Εμείς τραγουδάμε
για να σμίξουμε τον κόσμο».

Λίγα λόγια για το έργο

Η παράσταση ξεδιπλώνει τη ζωή και την πορεία του σπουδαίου Κρητικού τραγουδιστή και λυράρη Νίκου Ξυλούρη, μέσα από ένα καλλιτεχνικό αφήγημα που στηρίζεται σε εκτενή ιστορική και βιωματική έρευνα, προσωπικές μαρτυρίες και ανέκδοτο υλικό. Ακολουθούμε τα βήματα του «Αηδονιού της Κρήτης» από τα παιδικά του χρόνια στα Ανώγεια, στη σκιά της Κατοχής, έως τη θριαμβευτική του παρουσία στις αθηναϊκές μπουάτ της δεκαετίας του ’70 και την πρόωρη αναχώρησή του από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 44 ετών. Με οδηγό τις αφηγήσεις της συντρόφου του, Ουρανίας Ξυλούρη, και άξονα τα τραγούδια που σημάδεψαν μια ολόκληρη εποχή, η παράσταση δεν αποτυπώνει μόνο το μεγαλείο της φωνής του, αλλά αποκαλύπτει – κυρίως – το ηθικό και πνευματικό βάρος μιας προσωπικότητας που σφράγισε τον νεότερο ελληνικό πολιτισμό.

Λίγα λόγια για τον Ψαρονίκο

Ο Νίκος Ξυλούρης δεν ήταν απλώς ένας τραγουδιστής· ήταν η φωνή ενός λαού που αναζητούσε δικαιοσύνη, φως και ελευθερία. Ένας λυράρης με ψυχή ανοιχτή σαν ορίζοντας, που μέσα από τις νότες του ξυπνούσε αισθήσεις, μνήμες και ελπίδες. Η μουσική του έμοιαζε με μυρωμένο λιβάδι· ένας τόπος όπου οι αισθήσεις στήνουν χορό κι η ψυχή ανασαίνει ελεύθερη. Χωρίς σπουδές και πτυχία, αλλά με όπλα την απλότητα, την ακεραιότητα και το σπάνιο ήθος του, στάθηκε απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας που καταπίεζε τον άνθρωπο. Όπου κι αν τραγουδούσε, γεννιόταν μια άτυπη εξέγερση· γιατί η φωνή του δεν υπάκουε, αλλά υψωνόταν. Με πάθος, λεβεντιά και παρρησία.

Ήταν εκείνος που επανέφερε τη λησμονημένη λύρα στο Ηράκλειο, αναστήλωσε την παράδοση και έδωσε φωνή στα ριζίτικα· τραγούδια που, μέσα από τη δική του ερμηνεία, απέκτησαν κύρος, καθολικότητα και μια νέα δυναμική. Ολόκληρη η Κρήτη τραγούδησε ξανά· και μαζί της, όλη η Ελλάδα. Σημαντικό ρόλο στην πορεία του Ξυλούρη έπαιξε η κυκλοφορία των "Ριζίτικων" το 1971, έτσι όπως τα διασκεύασε-ενορχήστρωσε ο Γιάννης Μαρκόπουλος. Μέσα απ' αυτόν τον δίσκο το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» έπαψε να είναι μόνο ένα παραδοσιακό τραγούδι κι έγινε ένα σύνθημα, ένα κάλεσμα, ένα σύμβολο. Ο σπουδαίος μας συνθέτης χρησιμοποίησε σημειολογικά την «Ξαστεριά» ως εναρκτήριο άσμα της συλλογής και ένωσε τις φωνές των φοιτητών τόσο στην ιστορική συναυλία του Συλλόγου Κρητών στο γήπεδο του Σπόρτινγκ, όσο φυσικά και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.  Ο Ψαρονίκος, λιγομίλητος και περήφανος, χάρισε στον λαό του στιγμές που άγγιξαν τα όρια του μύθου. Ήταν η ζωντανή ενσάρκωση του κρητικού πνεύματος· γνήσιος, ευθύς, γενναίος. Πίστευε ακράδαντα πως, αν η Ελλάδα αποτινάξει τη μιζέρια και τη φθορά, θα αναδυθεί το φως των αληθινών της θησαυρών. Αναδείχθηκε σε σύμβολο αντίστασης απέναντι στη χούντα και τον φασισμό. Δεν χώρεσε ποτέ σε καλούπια· πήρε το φως του νησιού και το πάντρεψε με την ποίηση, τις έντεχνες αναζητήσεις και τις παραδόσεις άλλων πολιτισμών, δημιουργώντας κάτι αυθεντικό, καινούργιο, βαθιά ελληνικό και παγκόσμιο μαζί. Ο Ξυλούρης δεν τραγουδούσε για να εντυπωσιάσει. Δημιουργούσε ιερές στιγμές, μια βαθιά επικοινωνία με το κοινό του. Μετέτρεπε τον ήχο σε μνήμη και την ερμηνεία σε προσευχή. Ήταν εκείνος που μετουσίωνε τον πόνο σε δύναμη, τη σιωπή σε πάθος, τη ζωή σε τέχνη.Ήταν ο άνθρωπος που, παρά την αναγνώριση, ποθούσε πάντα την επιστροφή στις κορφές του Ψηλορείτη· ένας καλλιτέχνης που απέστρεφε το βλέμμα από τον θόρυβο και τη ματαιότητα του κόσμου. Όπως έλεγε κι ο ίδιος:

«Δακρύζω με παράπονο, με πόνο συλλογούμαι,
γιατί 'ναι όλα μάταια στον ψεύτη κόσμο απού 'μαι...»

Σήμερα, σε έναν κόσμο που διψά για ουσία και αλήθεια, το έργο του Νίκου Ξυλούρη στέκει σαν φάρος. Είναι μια όαση υψηλής αισθητικής, μια πηγή έμπνευσης, μια γέφυρα ανάμεσα στο χθες και στο αύριο. Η κληρονομιά του αποτελεί θεμέλιο πολιτισμού και μέσο επικοινωνίας ανάμεσα σε λαούς και γενιές.

‘Ωρα: 19:00

 Η Άλκηστις Πρωτοψάλτη αφηγείται και ερμηνεύει.

Ο Αιμιλιανός Σταματάκης υποδύεται τον Νίκο Ξυλούρη.

Κρητική μουσική και τραγούδι: Μαθιός και Ραφαήλ Δαμουλάκης.

Παίζουν (αλφαβητικά) : Μιχάλης Αεράκης, Γιάννης Ασκάρογλου, Ξανθή Γεωργίου, Νίκος Γκέλια, Γιάννης Καλαντζόπουλος, Γιάννης Μαθές, Μέμος Μπεγνής, Λίζυ Ξανθοπούλου, Ελευθερία Πάλλα, Γιάννης Πέτρου, Αναστασία Τσιλιμπίου, Γιώργος Φλωράτος.